گفت وگوی مجله مهر به مناسبت روز پرستار؛
پرستار فداکار است نه قربانی!
بیمارستان دی: ما هم انسانیم؛ بیمار و خسته می شویم، اما به سبب نبود جانشین و کمبود زمان، حتی با تب و ضعف، سر کار می رویم و برای تحمل بیشتر، آمپول می زنیم؛ با وجود خطر لطمه به سلامتی مان.
خبرگزاری مهر، گروه مجله - فاطمه برزویی: بیشتر آدم ها وقتی درباره ی شغلشان صحبت می کنند، شاید بگویند که با وجود علاقه ای که به کارشان دارند، از انتخابشان پشیمان اند و حتی آنرا به دیگران هم سفارش نمی کنند. دلیلش هم سختی ها و مشکلاتی است که در راه کار تحمل می کنند. آنها سال ها برای این تخصص درس خوانده اند و بعد وارد این کار شده اند، و حالا تغییرش برایشان آسان نیست؛ مجبورند با همه سختی ها بسازند و ادامه دهند.
پرستاری هم یکی از همین شغل هاست؛ بیشتر پرستاران از شرایط سخت آن گلایه دارند و به دیگران سفارش نمی کنند که وارد این حرفه شوند، چون آن چیزی که از بیرون به نظر می آید، با واقعیت فاصله دارد. «زهره توکلی»، پرستار بخش اطفال بیمارستان «حشمتیه» سبزوار، در روز پرستار می گوید: «شاید اگر به گذشته برمی گشتم، دیگر پرستاری را انتخاب نمی کردم.»
زهره ۳۴ ساله است و حدود ۱۰ سالی می شود که لباس پرستاری به تن دارد. علاقه اش به پرستاری از دوران دبیرستان شکل گرفت؛ آن روزها که سریال «پرستاران» از تلویزیون پخش می شد و او با تماشای آن، خودش را در جایگاه نجات دهنده ای می دید که برای بیماران می جنگد. بیمارستان برایش جایگاهی مقدس بود، شبیه یک معبد. به یاد می آورد که چقدر آن سریال تصاویری امیدبخش از تیم های کاری و فضای بیمارستان نشان می داد، گرچه آن موقع نمی دانست که شرایط واقعی بیمارستان ها چقدر با آن تصویر تلویزیونی فرق دارد.
او در کنکور رتبه خوبی آورد، طوری که می توانست خیلی از رشته ها را در دانشگاه های معتبر انتخاب نماید. اما باوجود مخالفت های مشاور و خانواده، تصمیم خودش را گرفت و پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سبزوار را در اولویت گذاشت. اگرچه محیط بیمارستانی که واردش شد به گل و بلبلی چیزی که دیده و خوانده بود، نبود اما به قول خودش همچنان به انتخابش باور داشت و اهتمام می کرد با تمام چالش های این مسیر کنار بیاید و از پسشان برآید.
زیر سقف بخش کودکان
کار در بیمارستان دشوار است و هر بخشی، دشواری های خاص خودش را دارد؛ اما دشواری بخش خردسالان و نوزادان، جنس متفاوتی دارد. زهره این را آرام می گوید و ادامه می دهد: «این سختی به شکلی است که کمتر کسی داوطلب می شود در این بخش کار کند. اما من از همان شروع به بخش اطفال و نوزادان علاقه داشتم، خصوصاً به کار با نوزادان. حتی یادم هست که به مدیر پرستاری پیشنهاد دادم که در این بخش باشم؛ او متعجب شد و گفت به طور معمول همه از او می خواهند که به بخش اطفال فرستاده نشوند.»
او مکثی می کند و ادامه می دهد: «یکی از دشواری های کار در بخش کودکان، حضور دائمی همراهان بیمار است. همراهانی که گاه نمی توانند شرایط را به خوبی درک کنند و این، کار را پیچیده تر می کند. چون ارتباط با بیمار و خانواده اش همیشه ساده نیست و اینجا، چالش های خودش را دارد.»
هر محیط قوانین و شرایط کاری خودرا دارد، اما تفاوت ها وقتی بیشتر به چشم می آید که زهره با لبخند کم رنگی درباره ی آن می گوید: «وقتی وارد بیمارستان شدم، فهمیدم تجربه کار در بیمارستان با مراکز دیگر بطورکامل متفاوت می باشد. دوستانی دارم که سال ها در مراکز سالمندان یا کلینیک های زیبایی کار کرده اند، اما نوع تجربیات و چالش هایی که در بیمارستان با آنها روبه رو می شوی، چیز دیگری است. اینجا باید در عمق کار باشی تا واقعیت را درک کنی. در رشته ما، تنها زمانی می توان به شرایط تسلط یافت که مدت ها در آن غرق شده باشی؛ حتی یک یا دو سال تجربه کافی نیست.»
زندگی بخشی در سایه از خود گذشتگی ها
چشم های زهره خستگی ای را نشان میدهد که برای پرستاران آشناست. شیفت های سنگین و پشت سر هم، یکی از بزرگ ترین چالش های آنهاست. خاطره ای را مرور می کند: «وقتی وارد پرستاری شدم، نخستین چیزی که آزارم می داد، شیفت های پی درپی بود. گاهی چنان خسته می شدم که نمی توانستم درست از بیماران مراقبت کنم؛ چون خودم از خستگی و ضعف درحال افتادن بودم. به این شیفت های صبح، عصر و شب عادت کرده بودیم، اما گاهی آنقدر تکرار می شد که روزها بدون لحظه ای استراحت پشت هم می گذشت.»
برای پرستاران، دورهمی ها، مهمانی ها و مراسم خانوادگی، تنها تصاویری در خاطرات اند که به سختی تکرار می شوند. زهره با تلخی و تجربه ای که تنها سال ها کار در این حرفه به او داده، می گوید: «انگار با انتخاب این شغل، در ایران شرایط متفاوت تری داریم. هر شغلی زمان بندی و تعطیلات خودرا دارد، اما برای پرستاران، شیفت ها و تعطیلات معنای دیگری دارد.»
حمایت سازمانی هم که در عمل وجود ندارد. این را می گوید و مقایسه می کند: «مثلاً یک معلم می تواند انتظار داشته باشد آموزش و پرورش در بعضی موارد از او حمایت کند، یا کارمند بانک به خاطر شغلش به وام های خاص دسترسی داشته باشد. اما ما پرستاران چی؟ من که چند سال تجربه کار دارم، انتظار دارم به خاطر شغلم، مزایایی برای خودم و خانواده ام درنظر بگیرند. ولی نه فقط چنین حمایتی نیست، حتی یک بیمه مناسب هم نداریم. هیچ نوع حمایت درمانی درست و حسابی در کار نیست.»
حرف هایش رنگی از خستگی و نارضایتی دارد: «حقوق و مزایای خاصی که نداریم اما این فشارها و بی پشتیبانی ها هم تمرکز ما را از بین می برد. ما با جان انسان ها سر و کار داریم؛ هر خطا بهایی سنگین دارد. بارها این مشکلات را دیده ام؛ دغدغه هایی که شاید در مشاغل دیگر نباشد، اما در کار ما، تأثیرات بزرگی دارد.»
کمبود پرستار، زخمی کهنه در نظام پرستاری است؛ زخمی که هر روز به جان پرستاران زبده کشور، زخمی تازه می زند. زهره از این روزهای سخت می گوید: «چاره ای نداریم؛ به خاطر کمبود نیرو، مجبوریم اضافه کاری های سنگین را بپذیریم. اضافه کاری، تحمیلی است که بالاتر از توان جسم و روانمان را می طلبد. بتازگی شنیده ام که مقرر است اضافه کاری ها افزایش یابد، اما باید به مسئولان بگوییم که ما اضافه کار الزامی نمی خواهیم. ترجیح می دهم با حقوق کمتر کنار فرزندم باشم تا این که با اضافه کار ساعتی ۱۰۰ هزار تومان، او را تنها بگذارم. این فرسودگی شغلی و دور ماندن از زندگی عادی، خیلی از همکارانم را درگیر افسردگی و بی حوصلگی کرده است.»
زهره کمی مکث می کند و سپس می گوید: «ما هم انسانیم، بیمار می شویم، خسته می شویم. بارها پیش آمده که با تب بالا و بدن بی رمق، سر کار حاضر شدم. چون جانشینی ندارم و زمان کافی برای استعلاجی نیست، با آنژیوکت به دست و ماسک بر صورت، به هر سختی ای که بود، سر شیفت ماندم؛ حتی آمپول تزریق کردم تا چند ساعت بیشتر دوام بیاورم، با آنکه می دانستم ممکنست به کلیه ها و کبدم لطمه بزنم.»
او آهی می کشد و ادامه می دهد: «در حالت عادی، جامعه، سیستم و حتی مدیران ما را نمی بینند؛ اما وقتی والدین می شویم و مسئولیت هایمان دوچندان می شود، این نادیده گرفته شدن بیشتر به چشممان می آید. خیلی از پرستاران به جایی رسیده اند که با دلخوری استعفا می دهند یا تنها به خاطر گذران زندگی، بی علاقه سر کار می آیند. این شغل برای ما چیزی بالاتر از یک حرفه است؛ اما به نظر می آید، گاهی حتی خودمان هم فراموش کرده ایم که چقدر می خواستیم زندگی ببخشیم، نه این که زیر بار کار، خسته و فرسوده شویم.»
هر زنی، علاوه بر کاری که در بیرون از خانه انجام می دهد، شغلی دیگر دارد به نام مادر بودن؛ شغلی که اگر دشوارتر از کار بیرون نباشد، بطور قطع کمتر نیست. سختی های این نقش را شاید هیچ کس تا آن زمان که مادر نباشد، به درستی درک نکند. توکلی می گوید: «وقتی مادر می شوی، انگار بار دیگری بر دوشت می گذارند؛ علاوه بر مشکلات و مسئولیت های خودت، نگرانی های فرزندت هم همیشه همراهت است. روزهایی پیش می آید که کودکت بیمار است، نیاز به حضورت دارد، اما تو ناچاری او را تنها بگذاری و به بیمارستان بروی؛ چونکه هیچ دلیلی، حتی بیماری فرزندت، تو را از این وظیفه معاف نمی کند.»
پاسخ تکراریِ «نه»!
از او می پرسم: «تا حالا پیش آمده از انتخابت پشیمان شوی؟» جواب می دهد: «بله، پشیمانم.» می گوید بارها با دوستان و خانواده اش از این پشیمانی حرف زده است؛ با وجود علاقه و عشقی که به این کار دارد، دلش می خواهد که راهی دیگر را انتخاب نموده بود. او می گوید: «اگر امروز باردیگر به گذشته برمی گشتم و با تجربه و آگاهی فعلی ام انتخاب می کردم، هیچ گاه این مسیر را برنمی گزیدم. این کار نه فقط به من، بلکه به خانواده و اطرافیانم هم فشار زیادی وارد میکند.»
درد این وضعیت، اما تنها به اینجا ختم نمی گردد. این پرستار با صدایی که گلایه در آن نهفته است، ادامه می دهد: «احساس می نماییم مسئولان شرایط ما را نمی فهمند. همین بی توجهی هاست که دلسردمان می کند. بطورمثال وقتی شرایط آب و هوا بد می شود و مهدکودک ها، مدارس و حتی ادارات تعطیل می شوند، ما پرستاران باید سر شیفت خود حاضر شویم. در این مواقع، نگرانی مراقبت از فرزندانمان بالاتر از همیشه به جانمان می افتد. به باز بودن مهدکودک یا مدرسه امیدواریم و برنامه ریزی می نماییم، اما وقتی ناگهان همه چیز تعطیل می شود، یافتن کسی که از فرزندمان مراقبت کند، کار آسانی نیست.»
خاطرات دوران کرونا، با آن شلوغی ها و استرس ها هنوز هم برایش سنگین است؛ صدایش هنگام حرف زدن لرزش پیدا می کند، اما ادامه می دهد: «ما مجبور بودیم با تمام توان کار نماییم. بخش اطفال بیمارستان، مخصوص خردسالان دچار کرونا شد و با شرایطی مواجه می شدیم که حتی برای ما هم باورنکردنی بود. خودم هم کرونا گرفته بودم اما به من گفتند سه روز مرخصی استعلاجی برایم کافی است، چون نیروی کافی نداشتند. حتی وقتی فرزندم بیمار شد و احتمال داشت او هم کرونا گرفته باشد، نمی توانستم کنارش بمانم. کم کم از این بی توجهی ها و این همه فشار، دلسرد شدم. این که درخواست های ما یکی پس از دیگری رد می شد، دیگر دلگرمی و انگیزه ای برایم نمی گذاشت.»
در بیمارستان، خبر خوب کمتر به گوش می رسد
مردم وقتی وارد بیمارستان می شوند، می خواهند خدمات دریافت نمایند، اما بیشتر وقت ها نمی دانند که تعدادی از این خدمات را باید از چه کسی بخواهند. زهره می گوید: «خیلی وقت ها توقع های مردم دل آدم را می شکند. البته تقصیر خودشان نیست؛ آنها نمی دانند که کارهایی مثل انجام وظایف منشی گری یا امور خدماتی، اصلاً کار پرستار نیست. اگر غذا خوب نباشد یا بطورمثال دمپایی نباشد، مسئولیتش با من نیست، اما بیماران و همراهانشان توقع دارند که این مسائل را هم ما پیگیری نماییم.»
او مکث می کند و سپس ادامه می دهد: «گاهی از خودشان می پرسند چرا پرستار عصبانی یا خسته به نظر می آید. اما نمی دانند که سوالاتی که آنها یک دفعه می پرسند، ما هر روز بارها از بیماران و همراهانشان می شنویم، آن هم با لحن های مختلف. مشکل اینجاست که مردم اطلاع دقیقی از وظایف ما ندارند و این کمبود آگاهی، فشار روی ما را بیشتر می کند. در ایران وظایف پرستاران به وضوح تعریف نشده و همین مساله یکی از دلیلهای دلسردی ماست.»
در بیمارستان، کمتر خبری از شادی و لحظات خوش است؛ مگر در بخشهایی مثل زایشگاه. اما زهره در جایی کار می کند که کودکانی با تب ساده به آنجا می آیند و پس از معاینه و آزمایش ها مشخص می شود که مشکلشان خیلی جدی تر است، بطورمثال سرطان دارند. زهره با ناراحتی می گوید: «بارها شده که پس از گفتن این خبرهای بد به خانواده ی بیماران، به خانه برگشته ام و تا دیروقت برای آن بچه ها و خانواده هایشان گریه کرده ام.»
او ادامه می دهد: «حتی همکارانی که سال ها تجربه دارند، وقتی مجبورند CPR انجام دهند و با مرگ بیماران روبه رو شوند، به شدت تحت تأثیر قرار می گیرند. این مسائل کم کم روحمان را خسته و فرسوده می کند. شاید یکی دو بار بتوانیم تحمل نماییم، اما وقتی هر روز با بیماریها، آه و ناله ها، و غم بیماران روبه رو می شویم، این ناراحتی ها مثل باری روی دل ما سنگینی می کند و کم کم ما را به سوی فرسودگی می کشاند.»
قصه هایی میان زندگی و مرگ
بعد از تمامی گلایه ها، توکلی لبخندی می زند و می گوید که پرستاری هم لحظات خوب خودش را دارد؛ لحظاتی که هر خستگی و دل شکستگی را جبران می کند. یکی از خاطرات خوبش را این طور تعریف می کند: «یک شب، شیفت داشتم. ساعت حدود سه بامداد بود و داشتم وضعیت بیماران را بررسی می کردم. به اتاق کودکی سه چهار ساله رفتم که حالش خوب نبود و مشکلاتی داشت. مادر و مادربزرگش کنار تختش خوابیده بودند. بالای سر بچه که رسیدم، متوجه شدم حالش خیلی بد است، طوری که انگار نفس نمی کشد. سریع دست به کار شدم، کد اعلام کردم و آغاز به احیا کردم. خوشبختانه او باردیگر به زندگی برگشت. پس از آن، خانواده اش چند بار به بیمارستان آمدند و از من تشکر کردند. حتی مادربزرگش همیشه می اظهار داشت که هیچ گاه من را فراموش نمی کند.»
او اضافه می کند که بعضی وقت ها هم خانواده هایی که مرخص شده اند، زنگ می زنند تا تشکر کنند. این که بداند تلاشش موجب بهبودی یک بچه شده و مردم این قدر قدردان هستند، برایش خیلی باارزش است. این لحظات برای همه همکارانش در بخش های مختلف، مثل قلب و آنکولوژی، دلگرم کننده است.
اما یکی از تلخ ترین خاطراتش را هم به یاد دارد؛ لحظه ای که هیچ گاه از ذهنش پاک نمی شود: «یک بار یکی از همکارانم، فرزند هشت ساله اش را که حالش خیلی بد بود، دقیقاً در شیفت خودش با آمبولانس به بیمارستان آوردند. لحظه ای خیلی سخت بود، چون کودک در همان وضعیت بحرانی، جلوی چشم مادرش که خودش هم داشت تلاش می کرد او را احیا کند، از دنیا رفت. هیچ صحنه ای به تلخی آن نیست؛ این که یک مادر مجبور باشد برای نجات فرزند خودش دست به کار شود، اما نتیجه نگیرد. این لحظه، یکی از سخت ترین تجربه های زندگی ام بود که هیچ گاه از یادم نمی رود.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب